Η δύναμη της εφηβείας είναι τόσο μεγάλη που ακόμα και εμείς οι ειδικοί Ψυχικής Υγείας ενίοτε αιφνιδιαζόμαστε. Είναι πολύ δύσκολη υπόθεση για τους γονείς αλλά και για το ίδιο το παιδί, το πέρασμα του από την εφηβεία.
Οι έφηβοι είναι πολύ αντιδραστικοί από την ορμή της φύσης, ενώ παράλληλα αναζητούν τη θέση τους μέσα στην κοινωνία, κατανοούν πλέον έννοιες, συμπεριφορές και διεκδικούν μαχητικά την κάλυψη των αναγκών τους.
Ο Dr. Dan Siegel (Ψυχίατρος – Νευροβιολόγος), σε μια εργασία του το 1999 τονίζει με έμφαση, ότι οι εμπειρίες διαμορφώνουν τον εγκέφαλο μέσω των βιολογικών συναπτικών συνδέσεων των νευρώνων και κατ' επέκταση κτίζουν την προσωπικότητα του ατόμου.
Η συμμετοχή των γονέων στην δημιουργία της προσωπικότητας ενός εφήβου, πρέπει να γίνει με περίσσια υπομονή, επιμονή και με σταθερή οπτική στο μέλλον του.
Οι παρεμβάσεις τους, πρέπει να είναι εύστοχες, στο σωστό χρόνο και με το σωστό τρόπο, ενώ παράλληλα χρειάζεται να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους, τις εφηβικές ανάγκες του παιδιού τους και να παραμερίζουν τις δικές τους.
Η συζήτηση με ένα ή μία έφηβο αποτελεί από μόνη της μια σπουδαία εμπειρία που επηρεάζει άμεσα ή και μόνιμα τη σχέση μας μαζί του.
Οι νέοι που εκπαίδευε ο Αριστοτέλης (384 – 322 π.Χ.), είχαν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Κατέγραψε πως τους χαρακτήριζε η ισχυρή επίδραση του συναισθήματος και η απουσία της λογικής από κάθε τους πράξη. Επίσης, σημειώνει πως δεν λάμβαναν καθόλου υπ’ όψιν τους την αρετή του μέτρου, "μέτρον άριστον" (Κλεόβουλος 630-560 π.Χ.).
Γνωρίζουμε, πως κάθε γενιά έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, αμφισβητώντας μερικώς ή ολικά το εκάστοτε σύστημα αξιών και αρχών. Έτσι ακριβώς και οι σημερινοί έφηβοι έχουν τα δικά τους ερεθίσματα και εμπειρίες που συνδιαμορφώνουν την προσωπικότητα τους και ως γονείς πρέπει να είμαστε ανοικτόμυαλοι απέναντι τους.
Οι έφηβοι, χαρακτηρίζονται από ζωτικότητα, δυναμισμό, ενθουσιασμό, αισιοδοξία, αυθορμητισμό, αμφισβήτηση, απλότητα, ανεμελιά, συναισθηματισμό, αλλά και από έλλειψη διάθεσης συμβιβασμού.
Μερικά ακόμα χαρακτηριστικά τους, είναι το στοιχείο της υπερβολής, η παντογνωσία που προβάλλουν και η ισχυρογνωμοσύνη με την οποία υποστηρίζουν τις θέσεις τους.
Ο Jean Piaget (1896 – 1980) και ο Erik Erikson (1902 – 1994) στις θεωρίες των αναπτυξιακών "ψυχοκοινωνικών σταδίων", καταγράφουν ως τελευταίο αναπτυξιακό στάδιο, αυτό των "τυπικών νοητικών ενεργειών". Είναι ένα στάδιο που καλύπτει όλη την περίοδο της εφηβείας και της πρώιμης νεότητας (12-19 ετών), όπου το αναπτυσσόμενο άτομο αποκτά την ικανότητα να σκέφτεται συστηματικά όλες τις λογικές λύσεις ενός προβλήματος.
Επίσης, στη περίοδο από τα 12 έως 19 έτη, συντελείται η διαμόρφωση της συναισθηματικής ωρίμανσης του ατόμου. Η ωρίμανση αυτή, διαμορφώνεται τις περισσότερες φορές από τα ερεθίσματα και τις εντάσεις που προκύπτουν μεταξύ αυτών και των γονέων τους, τις αρχικές εμπειρίες τους και την πρώτη τους αντίληψη πως η ζωή κάποτε τελειώνει για όλους.
Η ορθή συμμετοχή μας στην ανάπτυξη των εφήβων περιλαμβάνει τις παρακάτω ενέργειες:
- πάρτε σοβαρά τον/ην έφηβο χωρίς να δείξετε έμφαση σε αυτό που κάνετε
- ακούστε με αυξημένη προσοχή τι σας λέει
- όταν θέλει να σας μιλήσει, σταματήστε να κάνετε ότι κάνετε με ήρεμο και διακριτικό τρόπο
- δώστε του παιδιού να καταλάβει ότι το σέβεστε, μαζί με τις απόψεις του
- δείξτε του ότι, τον/ην αποδέχεστε άνευ όρων
- μην τοποθετείστε εάν δεν ολοκληρώσει την σκέψη του
- όταν μιλήσετε, δώστε του να καταλάβει ότι αυτά που του λέτε, του τα προτείνετε και πως δεν είναι υποχρεωμένος/η να τα υιοθετήσει αλλά τουλάχιστον να τα σκεφτεί
- μην κρίνετε αυτά που θα σας πει, διότι θα σας κλείσει τη πόρτα κατάμουτρα και η συμμετοχή σας στην ορθή του ανάπτυξη θα σταματήσει εκεί
- η ενεργητική ακοή είναι το πιο δυνατό εργαλείο που διαθέτουμε
- μην ξεχνάτε ότι οι έφηβοι μιμούνται αυτούς που θαυμάζουν
Κλείνοντας, η βασική παράμετρος μιας εποικοδομητικής συνομιλίας με ένα έφηβο άτομο, είναι η σύνοψη αυτού που θέλουμε να τους πούμε, καθώς βαριούνται "θανάσιμα" την ανάλυση και σταματούν να ακούν ενεργά. Τα απλά παραδείγματα βοηθούν στο έπακρο σε αυτή τη περίπτωση. Τέλος, να θυμάστε πως εάν καταφέρετε (τη σωστή χρονική στιγμή) να κλείσετε εσείς τη συζήτηση, τότε ο/η έφηβος θα επανέλθει για να μάθει περισσότερα!
