Ο φόβος και οι φοβίες έχουν αρκετές ομοιότητες αλλά δεν είναι το ίδιο. Οι φοβίες προκύπτουν ως αποτέλεσμα μιας δυσλειτουργικής αντίδρασης του οργανισμού και κατά την εκδήλωση τους συνοδεύονται από έντονη ανησυχία και άγχος. Τα συναισθήματα αυτά, τα βιώνει το άτομο ως απειλή, παρότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάποιος αληθινός κίνδυνος.
Οι φοβίες είναι ύπουλες (δεν είναι όπως ο φόβος), διότι το άτομο που τις υφίσταται, τις στηρίζει σε λογικούς ισχυρισμούς, ενώ ο φόβος αποτελεί ένα φυσικό και χρήσιμο μηχανισμό που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επιβίωση του ανθρώπινου είδους, ο οποίος προειδοποιεί έγκαιρα και προετοιμάζει το άτομο να αντιμετωπίσει έναν πραγματικό κίνδυνο.
Συνηθισμένες φοβίες
Συνήθως τις φοβίες (παρά το γεγονός οτι υπάρχουν πολλές μορφές), τις διαχωρίζουμε σε τρεις κύριες ομάδες:
1. Αγοραφοβία
Το άτομο βιώνει έντονο άγχος ή φόβο όταν βρεθεί σε μέρη από όπου δεν μπορεί να φύγει εύκολα ή σε καταστάσεις που δυσκολεύεται να διαχειριστεί ψυχικά, με αποτέλεσμα να αναπτύσσει τάσεις φυγής και να αποφεύγει (πάση θυσία) να βρεθεί σε τέτοιες συνθήκες.
Παράδειγμα:
Σε κλειστούς χώρους με πολύ κόσμο, σε πολυκαταστήματα, σε σινεμά, σε μέσα μαζικής μεταφοράς, σε πολυσύχναστους εμπορικούς δρόμους κ.α. Η αγοραφοβία συχνά συνδέεται με την πρόκληση κρίσεων πανικού, δηλαδή με συναισθηματικά επεισόδια πολύ έντονου άγχους.
2. Κοινωνική φοβία:
Κατάσταση κατά την οποία το άτομο φοβάται να εμπλακεί σε κοινωνικές περιστάσεις και σε συνθήκες που χρειάζεται να κάνει μια απλή συνήθως δραστηριότητα μπροστά σε άλλους, όπως το να φάει, να μιλήσει με κάποιον, να δώσει συνέντευξη για δουλειά. Εκεί, ή αγχώνεται έντονα ότι θα κάνει κάποιο λάθος και πως οι υπόλοιποι θα το επικρίνουν ή ότι θα γίνει ρεζίλι. Ορισμένοι άνθρωποι με κοινωνική φοβία αδυνατούν ακόμα και να πάνε στη δουλειά τους ή να έχουν στοιχειώδεις κοινωνικές επαφές.
3. Ειδικές φοβίες:
Οι ειδικές φοβίες εκδηλώνονται ως φόβος ή αηδία.
Παράδειγμα:
Προς τις γάτες, τα σκυλιά, τα έντομα, τις ενέσεις κ.α. Οι ειδικές φοβίες μπορεί να εμφανιστούν μεμονωμένα ή και περισσότερες από μία ταυτόχρονα στο ίδιο άτομο, διαταράσσοντας πλήρως την ψυχική του συγκρότηση μέχρι το φοβικό ερέθισμα να σταματήσει να υφίσταται.
Συμπτώματα
αίσθημα απώλειας ελέγχου, φόβος, αυξημένες πιθανότητες πρόκλησης πανικού
αίσθημα ότι πρέπει να αποφύγει τις φοβίες με κάθε κόστος
σημαντική μείωση της καθημερινής του λειτουργικότητας
ταχυκαρδία, εφίδρωση, δυσκολία στην αναπνοή
αδυναμία αναγνώρισης του παράλογου των αντιδράσεών του
συχνή αδυναμία, στο να ελέγξει τις αντιδράσεις του
Επιπλοκές
Oι εκδηλώσεις φοβιών αποδιοργανώνουν την καθημερινότητα του ατόμου σε μεγάλο βαθμό, το οποίο βιώνει μια επώδυνη εσωτερική και μη αντιληπτή από τους άλλους ψυχική ταλαιπωρία, με αποτέλεσμα να προσαρμόζει άμεσα τη συμπεριφορά του, με μοναδικό σκοπό την αποφυγή του ερεθίσματος που του προκαλεί τα αισθήματα φόβου.
Αντιμετώπιση:
Οι φοβίες πρέπει να αντιμετωπίζονται το συντομότερο δυνατό μετά την εμφάνιση τους, αλλά μόνο από επαγγελματίες της "Ψυχικής Υγείας". Οι ειδικοί αυτοί, αξιοποιούν όλες τις εξειδικευμένες τεχνικές "συστηματικής απευαισθητοποίησης", της αντίληψης και της ανάπτυξης των γνωσιακών συμπεριφορών του ατόμου, με σκοπό να αντικαταστήσουν αργά και σταθερά όλους τους ασυνείδητους συνειρμούς που προκαλούν στο άτομο τις εκδηλώσεις φοβιών. Παράλληλα, έχουν ως θεραπευτικό στόχο την ανάσυρση και την συνειδητοποίηση των συναισθηματικών αιτιών που προκαλούν στο άτομο τις φοβίες, στοχεύοντας διαρκώς στην πλήρη εξάλειψη τους.
Κλείνοντας, από την εμπειρία μου ως ειδικός της Ψυχικής Υγείας, σας διαβεβαιώνω πως μέσω των ατομικών συνεδριών και την αξιοποίηση εξειδικευμένων τεχνικών, οι φοβίες είναι πλήρως αντιμετωπίσιμες σήμερα.
